محمدتقی بن میرزا محمد زکی علی آبادی مازندرانی (متولد ۱۱۹۸ ه. ق علی آباد قائم شهر درگذشتهٔ ۱۲۵۶ ه. ق تهران) ملقب به «صاحب دیوان» و معروف به «ملالی» و «آقا» . محمدتقی صاحب علی‌آبادی شاعر و از فضلا و رجال دربار فتحعلی شاه و منشی‌الممالک آن بارگاه بود.
صاحب دیوان
چون روزگار بر او سخت گرفته بود و کارش رونقی نداشت از مازندران به تهران آمد و به وسیله فتحعلی خان صبا به دربار فتحعلی شاه معرفی شد. ابتدا به سمت منشی مخصوص مشغول کار شد و پس از سه سال به ریاست بیوتات سلطنتی منصوب گردید. او مورد اعتماد شاه بود و پیغامها و رسائل محرمانه شاه به وسیله وی ابلاغ می‌شد. چند سال بعد به وزارت زنجان منصوب شد و ده سال در آنجا ماند و پس از ده سال به امر شاه به تهران بازگشت و چندی بعد لقب ” صاحب دیوان ” یافت. اما چهار سال بعد (۱۲۴۸ ه. ق.) به جرم اینکه دهی را بی فرمان پادشاه منشور کرده و به سیورغال مردی داده بود، معزول شد و میرزا تقی نوایی مازندرانی به جای وی منشی الممالک شد.
دیوان شعر صاحب علی‌آبادی
در قصائد و غزلیات، صاحب و صاحب دیوان تخلص می‌کرد. در آغاز جوانی ده سال وزارت عبدالله میرزا حاکم خمسه و سهروردو سجاس را داشت و بسال ۱۲۳۴ هَ. ق. به طهران احضار شد و پادشاه وی را مقام منشی الممالک داد. دیوان او در حدود ۵۵۰۰ بیت است. وی بسال ۱۲۵۶ هَ. ق. درگذشت. (فهرست کتابخانهٔ مدرسهٔ سپهسالار ج ۲ صص ۶۲۴ – ۶۲۵). صاحب مجمعالفصحا گوید: در سفری که با فتحعلی شاه به فارس کرد، کوششی داشت که مؤلف را همراه خویش به طهران آورد ولی بواسطهٔ بعضی موانع مقدور نشد. آنجناب در خوبی اخلاق و نیکوئی صفات مستغنی از توصیف است و در نثر و نظم کمال قدرت را دارا بود و در فن قصیده سرائی بر پایهٔ استادان سلف رفته‌است. (از مجمعالفصحا ج ۲ ص ۲۹۸).
وی چند سال در زنجان به امر کارگزاری شاهزاده عبدالله میرزا، پسر فتحعلی شاه، مشغول بود و دو سالی هم وزارت محمدرضا میرزا، پسر فتحعلی شاه، را در گیلان عهده‌دار بود. گفته‌اند که وی صاحب اخلاق حمیده و صفات پسندیده بود و نظمش دلکش و نثرش بیغش بود. تاریخی مختصر و مفید در شرح آباء و اجداد و روزگار فتحعلی شاه، از زبان وی، با انشای خود، به نام «ملوک الکلام» یا «رساله خاقانیه» نوشته‌است.
بعد از جلوس محمد شاه به سال ۱۲۵۰ ه. ق.، علی آبادی در شوال آن سال مأمور شد تا از شاهزاده محمد قلی میرزا ملک آرا، فرماندار مازندران، که به تهران احضار شده و بیم آن می‌رفت که سرکشی کند، استقبال نماید.
كليات صاحب علي آبادي
کتابی از صاحب علی آبادی که مجموعه ای از نظم و نثر است.
شامل :
الف : حكايت هايي به سبك گلستان سعدي
ب : تاريخ قاجاريان ( تاريخچه مختصري است از طايفه قاجار و شرح حال فتحعليشاه ، كه خود وي گفته و
صاحب ، انشا نموده است.)
ج : قصايد
همنشینی با وصال شیرازی
محمدتقی صاحب علی‌آبادی مأموریت خود را به خوبی انجام داد و بعد مأمور شیراز شد. در آنجا با وصال شیرازی الفت یافت و پس از سه سال به علت بیماری با اجازه شاه به تهران بازگشت و چندی نگذشت که دچار سکته و خانه‌نشین شد و به فلج پا و نابینایی گرفتار بود تا در جمادی الثانی سال ۱۲۵۶ ه. ق. درگذشت.
صاحب دیوان در شمار چند تن نویسنده طراز اول صدر حکومت قاجاریه‌است. قائم مقام در منشآتش از او به احترام نام می‌برد و در نویسندگی به استادیش می‌ستاید.
